افشای تخلفات بودجه‌ای در دولت نهم

شهرنوشت- محمد کردبچه که از سال ۱۳۵۴ به سازمان برنامه و بودجه رفته و تا به امروز حدود ۴۶ سالی در جریان بودجه ریزی قرار داشته، به گفته خودش این سازمان فراز و نشیب‌‌‌‌های بسیاری را در فرایند بودجه طی کرده است.

کردبچه که بعد پایان دوران کاری سالهاست به عنوان مشاور ارشد رئیس سازمان برنامه و بودجه در این سازمان فعالیت دارد در کنار امور بودجه ریزی، مسئولیت استفرار بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد و تدوین برنامه سالانه را نیز بر عهده دارد.

وی امروز (دوشنبه) در نشست خبری به تشریح بخشی از جریان جریان استقرار بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد در نظام بودجه ای کشور پرداخت.

می‌گفتند اسم نیاور تا هر جور دلمان میخواهد هزینه کنیم

این مقام مسئول در سازمان برنامه و بودجه با اعلام این که بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد از موفق ترین احکام موجود در برنامه ششم توسعه است، گفت: متاسفانه در اذهان عمومی کمتر توجهی به آن شده در حالی که بهترین عملکرد را در احکام برنامه توسعه داشته است.

کردبچه در ادامه به جریان استقرار بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد اشاره کرد و گفت که بکارگیری این نظام بودجه ریزی به نوعی در سال ۱۳۸۰ کلید خورد ولی تا سال ۱۳۸۴ اقدام موثری در این رابطه انجام نشده بود.

وی با بیان اینکه در ابتدای دولت نهم، رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه علاقمند به استقرار بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد بود به طوری که از ما خواست در این رابطه موضوع را تشریح و برای استقرار آن اقدام کنیم، گفت: بر این اساس خودش مسئولیت کار را بر عهده گرفت و از آن زمان بود که ما برای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد به طور جدی اقدام کردیم و در سال ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ مرحله اول یعنی شفاف سازی و اقدام‌‌‌‌های جدی دراین رابطه صورت گرفت.

طبق توضیح کرد بچه، در این مدت بررسی برنامه‌‌‌‌های مربوط به دستگاه‌‌‌‌های اجرایی، تغیین اهداف برنامه‌‌‌‌های اجرایی دستگاه‌ها، تعیین و احصای فعالیت ها و طرح ها، توزیع و تخصیص هزینه ها بر اساس فعالیت و برآورد هزینه واحد فعالیت ها و طرح ها انجام شده است.

اما آنچه وی در ادامه به آن اشاره کرد، نشان داد که اجرای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد فقط محدود به همین یکی - دو سال بوده و بعد از آن متوقف شده است؛ به طوری که وی گفت به رغم پیشرفت‌‌‌‌‌های نسبتا مطلوبی که در اجرای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد انجام شد از سال ۱۳۸۷ با تغییر مدیریت سازمان برنامه و بودجه، این روند بودجه ریزی متوقف شده است.

مشاور سازمان برنامه و بودجه با بیان این که در موافقت نامه‌‌‌‌های مربوط به بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد ایرادی از سوی دیوان محاسبات اعلام شد، افزود: اما به جای این که اصلاحی صورت بگیرد رئیس جدید سازمان برنامه و بودجه به طور کلی موضوع این نوع بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد را رد کرد؛ به گونه ای که تمام موافقت نامه ها، فرم ها و دستور العمل‌‌‌‌های مربوط بهاین نظام بودجه ریزی را دور ریختند و آنچه که انجام دادند با سه اصل مهم شفافیت، پاسخگویی و قانونمندی مغایر بود.

وی ادامه داد: رئیس وقت سازمان برنامه و بودجه اقداماتی انجام می‌داد که قابل پذیرش نبود؛ به طوری که به شخص من می‌گفت " آقای کرد بچه برای پول هایی که در ردیف‌‌‌‌های متفرقه قرار می‌گیرد اسمی جلوی آن قرار نده که مشخص نشود این پول ها برای کجاست تا طوری که دلم می‌خواهد آن را خرج کنم، چون اکنون برای سفر‌‌‌‌های ریاست جمهوری به اعتبار نیاز داریم".

 
نتیجه بودجه در دولت گذشته

وی با انتقاد از آنچه که در بین سال‌‌‌‌های ۱۳۸۷ تا ۱۳۹۱ در نظام بودجه ریزی صورت گرفت، گفت: نتیجه آن حذف فرم ها و دستورالعمل بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد از بخش نامه‌‌‌‌های بودجه سالانه، حذف اطلاعات مربوط به فعالیت ها و اهداف کمی ذیربط از موافقت نامه ها، افزایش تعداد و اعتبارات ردیف‌‌‌‌های متفرقه و متمرکز بدون برنامه و همچنین استقرار بودجه ریزی مبتنی بر عدم شفافیت، عدم پاسخگویی، عدم التزام به قانون و بی انضباطی مالی به جای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد بود.

آنچه در مورد بودجه عملیاتی در ۸ سال گذشت

اما مشاور سازمان برنامه و بودجه در ادامه به جریان بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد در دولت یازدهم اشاره کرد و گفت: با وجود اتفاق هایی که در مورد بودجه در دولت نهم و دهم افتاد بعد از استقرار دولت یازدهم، آقای نوبخت به دنبال اجرایی شدن نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد بود و دائم از ما درخواست گزارش‌هایی دراین رابطه داشت و بر آن نظارت می‌کرد می‌توان گفت که بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد در سال‌‌‌‌های اخیر مورد حمایت آقای نوبخت داشت.

کرد بچه با اشاره به این که از سال ۱۳۹۲ اصلاح روش بودجه بندی و استقرار نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد در دستور کار قرار گرفت گفت که در این رابطه اقدامات موثری انجام شد از جمله کارگاه‌‌‌‌های آموزشی و همچنین تهیه برنامه‌‌‌‌های سالانه از سال ۱۳۹۳ تا ۱۴۰۰ که همراه لوایح بودجه به مجلس ارائه شد.

وی افزود: برآورد ب‌‌‌‌های تمام شده تمام فعالیت‌‌‌‌های ۹۵ درصد از دستگاه‌ها و ردیف‌‌‌‌های دارای اعتبارات هزینه ای با تعیین اهداف کمی مربوط به هر یک از فعالیت ها در بودجه سالانه صورت گرفت و تاکنون تمامی سه مرحله بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد برای اکثر دستگاه‌‌‌‌‌های اجرایی به طور کامل اجرا شده و برای بقیه دستگاه‌ها دردست اقدام است.

۸۹ درصد اعتبارات هزینه ای در چهار دستگاه

کردبچه در ادامه به اهمیت اجرای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد اشاره و گفت که این نظام بودجه ریزی دو موضوع مهم صرفه جویی و اثربخشی را به ابعاد سنتی بودجه ریزی اضافه می‌کند و بین کارآیی و اثربخشی تمایز قائل می‌شود. این در حالی است که مهمترین هدف نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد اصلاح نظام مدیریت بخش عمومی و افزایش اثربخشی مخارج این بخش است.

وی با اشاره به ضرورت بودجه ریزی مبتنی برعملکرد گفت که در قوانین مختلف و سیاست‌‌‌‌های کلی برنامه‌‌‌‌های توسعه به کاهش و صرفه جویی در اعتبارات هزینه ای تأکید شده است. از سوی دیگر با توجه به اینکه به لحاظ طبقه بندی اقتصادی از اعتبارات هزینه ای بیش از ۶۰ درصد آن را پرداخت جبران خدمت کارکنان و رفاه اجتماعی و مستمری تشکیل می‌دهد و به لحاظ طبقه بندی عملیاتی حدود ۸۹ درصد آن مربوط به چهار فصل دفاعی، آموزش، سلامت و رفاه اجتماعی است که در حال حاضر با کاستی هایی مواجه بوده و امکان صرفه جویی در آن بسیار محدود است. از این رو تنها راه صرفه جویی در اعتبارات هزینه ای از طریق افزایش بهره وری خواهد بود که هدف اصلی بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد است.

وی همچنین از پیشرفت‌‌‌‌های موفقیت در اجرای نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد سخن گفت و افزود: باید یک نظام یکپارچه برنامه ریزی و ارزشیابی همراه با مدیران اجرایی توانمند به تهیه برنامه و بودجه هماهنگ و کنترل و نظارت و ارزشیابی آن وجود داشته باشد. همچنین برنامه ها، فعالیت ها و کارکنان و اعتبارات مورد نیاز اجرای وظایف و از سویی دیگر ارتباط لازم بین هزینه تولید کالا و خدمات با عملکرد در فرایند تهیه و تنظیم و اجرای بودجه وجود داشته باشد.

سازمان بازرسی نامه نوشت که بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد را اجرا نکند

مشاور سازمان برنامه و بودجه در ادامه به روند اجرای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد در دستگاه‌‌‌‌های اجرایی نیز اشاره داشت و در این باره توضیح داد: کل دستگاه ها و ردیف‌‌‌‌های ملی دارای اعتبار هزینه ای در ابتدای سال ۱۳۹۷ حدود ۱۰۲۵ مورد بوده که در ۸۵ درصد‌ آنها اجرایی شده است. ۱۵۰ دستگاه دیگر مربوط به نیرو‌‌‌‌های مسلح است.

وی افزود: در مورد دستگاه‌‌‌‌های اجرایی استانی بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد در تمام ادارات کل استانی ۳۱ استان با حدود ۷۷۵ اداره کل اجرا شده اما در این بین سازمان بازرسی کل کشور این نظام را مستقر نکرده است و حتی در نامه ای به رئیس سازمان خواستار شده بود که نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد را اجرایی نکند.

کردبچه همچنین بر اهمیت اختیارات تفویض شده به مدیران دستگاه‌‌‌‌های اجرایی تأکید کرد و گفت: از اهداف اساسی نظام بودجه ریزی می‌توان به ارزیابی پاسخگویی مسئولین و مدیران دستگاه‌‌‌‌های اجرایی براساس معیار دستاورد‌‌‌‌های فعالیت آن ها، دامنه تأثیرگذاری جهت رسیدن به دستاوردها و بودجه و امکاناتی که برای تحقق دستاوردها به مصرف رسیده اشاره کرد. این در حالی است که تضمین و تحکیم پاسخگویی از طریق انعقاد تفاهم نامه عملکردی بین مدیران و مسئولان رده‌‌‌‌های مختلف دستگاه‌‌‌‌های اجرایی و بین دستگاه ها و سازمان برنامه و بودجه ضروری است.

وی بر ارزیابی مستمر عملکرد مدیران و مبنا قرار دادن نتایج عملکرد به عنوان یکی از معیار‌‌‌‌های تخصیص اعتبار تأکید کرد و گفت که باید اختیارات لازم به مدیران در انتخاب نهاده‌‌‌‌های لازم برای تولید نتیجه مورد نظر داده شود.

استقرار کامل بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد زمان بر است

کردبچه با اعلام اینکه باید توجه داشت استقرار کامل نظام بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد در کوتاه مدت میسر نیست و حداقل به زمانی بیش از سه سال نیاز دارد، یادآور شد که در کشور‌‌‌‌های پیشرفته از نظر بودجه ریزی مانند استرالیا، نیوزیلند و کانادا اگرچه از دهه ۱۹۹۰ این نظام مستقر شده اما خود‌ آنها معتقدند که هنوز به تکامل نرسیده است. در این بین تعهد مسئولین نظام در تداوم اجرای بودجه ریزی مبتنی بر عملکرد بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

وی یادآور شد که افزایش بهره وری فعالیت‌‌‌‌های دستگاه‌‌‌‌های اجرایی و یا به عبارت دیگر کاهش ب‌‌‌‌های تمام شده کالاها و خدمات ارائه شده از سوی دستگاه‌‌‌‌های اجرایی است که باید در نظام بودجه ریزی کشور مورد توجه قرار گیرد.

نامزد‌‌‌‌های ریاست جمهوری مشورتی برای بودجه نکردند

مشاور سازمان برنامه و بودجه در ادامه در پاسخ به سوالی در مورد اینکه آیا نامزد‌‌‌‌های ریاست جمهوری برای تدوین برنامه‌‌‌‌‌های اقتصادی خود با او مشورتی داشته‌اند و چه تحلیلی از برنامه‌‌‌‌‌های آنان در مناظره اقتصادی اخیر دارد؟ گفت: هیچ کدام از این افراد با من مشورتی نداشته‌اند.

کردبچه با بیان اینکه در صحبت‌‌‌‌‌های هیچ یک از نامزدها، برنامه اقتصادی دیده نمی‌شود. ادامه داد: تنها آقای زاکانی کمی از اعداد و ارقام در صحبت‌هایش استفاده کرد که آن هم به دلیل موقعیتش در مرکز پژوهش‌‌‌‌‌های مجلس و دسترسی بیشتر به اطلاعات بود. در مورد آقای همتی انتظار می‌رفت برنامه اقتصادی بیشتری ارائه دهد، اما از فرصتش تنها برای پاسخگویی به دیگران استفاده کرد.

به گفته وی، اولین مناظره انتخاباتی، یکی از مهمترین مناظره‌ها است و مردم می‌خواستند ببینند که نامزدها برای اقتصاد کشور چه برنامه‌ای دارند. اما فرصتی برای تشریح برنامه‌‌‌‌‌های اقتصادی در این مناظره به آنها داده نشد.